W dymie tytoniowym znajdują się tysiące substancji chemicznych, z których przynajmniej część ma niekorzystny wpływ na zdrowie, zwłaszcza na kondycję oraz sprawność działania płuc. Część z tego typu substancji oficjalnie uznawana jest za rakotwórcze. W dymie, prócz azotu, tlenu i dwutlenku węgla, znajduje się również tlenek węgla, związki siarki, amoniak, cyjanowodór czy formaldehyd. To substancje drażniące i toksyczne, szczególnie szkodliwe dla nabłonka wyściełającego układ oddechowy.
Dym tytoniowy a rak płuc
Istnieje naukowo udowodniony związek pomiędzy paleniem papierosów a ryzykiem wystąpienia raka płuc. U osób palących duże ilości papierosów (paczka lub więcej dziennie) ryzyko zachorowania na tego typu nowotwór jest stu razy większe niż u osób niepalących. Co więcej, nawet nieregularne palenie papierosów lub palenie ich lżejszych wersji wciąż jest niebezpieczne dla zdrowia i znacząco zwiększa ryzyko zachorowania na raka płuc. Takie zwiększone ryzyko wystąpienia nowotworu płuc dotyczy również biernych palaczy, czyli osób, które same nie palą, ale przebywają w pomieszczeniach, w których palą inni. W Polsce każdego roku na raka płuc zapada około 30 tys. osób, z czego zdecydowana większość to właśnie palacze.
Warto również pamiętać, że palenie papierosów przyczynia się nie tylko do zwiększenia ryzyka wystąpienia raka płuc, ale i innych nowotworów, w tym raka krtani i pęcherza moczowego. Palenie papierosów zwiększa również ryzyko zawału serca i udaru mózgu.
Dym tytoniowy a uszkodzenie funkcji płuc i oskrzeli
Poza udowodnionym działaniem rakotwórczym regularne wdychanie dymu tytoniowego w negatywny sposób odbija się na ogólnej kondycji płuc i oskrzeli. Gorące gazy, substancje smoliste, związki siarki i inne substancje chemiczne znajdujące się w dymie tytoniowym nie tylko drażnią, ale i stopniowo uszkadzają nabłonek oskrzeli, w dłuższej perspektywie prowadząc do Przewlekłej Obturacyjnej Choroby Płuc (POChP).
Nabłonek rzęskowy uczestniczy w procesie oczyszczania oskrzeli, pomagając w usuwaniu zanieczyszczeń, które wciągamy do płuc wraz z powietrzem. Rzęski poruszają się w synchronizowany sposób, w kierunku krtani, powoli przesuwając znajdujący się na nich śluz. Poprzez ciągłe drażnienie rzęsek przez dym tytoniowy, ich funkcja ulega stopniowemu upośledzeniu. W oskrzelach zaczyna zalegać zanieczyszczony śluz, co zwiększa ryzyko infekcji i zakażeń. Poza tym wdychanie dymu tytoniowego drażni oskrzela, co w konsekwencji prowadzi do przerostu gruczołów śluzowych oskrzeli i wydzielania przez nie coraz większych ilości śluzu, którego podrażnione rzęski nie są w stanie systematycznie usuwać. To tylko potęguje problem i zwiększa skłonność do zakażeń. Pojawia się przewlekłe zapalenie oskrzeli, czego objawami się charakterystyczny kaszel i odruch odksztuszania plwociny. Zwykle nasilenie tego typu objawów pojawia się rano, zaraz po przebudzeniu i jest określane jako kaszel palacza.
Kaszel pomaga w pozbyciu się śluzu, z którego usunięciem nie radzą sobie podrażnione i uszkodzone komórki nabłonka rzęskowego. Poranne odchrząkiwania i kaszel są typowym elementem codziennej higieny palaczy. To jednocześnie jaskrawy obraz zmian patologicznych, do jakich doszło w oskrzelach. W wyniku długotrwałego drażnienia oskrzeli przez dym tytoniowy pojawia się przewlekły stan zapalny. Do walki z zagrożeniem przystępują makrofagi i neutrofile, które bronią przed zakażeniem i pomagają w usuwaniu obcych substancji, w tym drobnych cząstek stałych z oskrzeli. Niestety w wyniku ich nieustannej działalności stopniowemu uszkodzeniu ulegają elementy strukturalne oskrzeli i miąższu płuc. Zaburzona zostaje również równowaga pomiędzy substancjami utleniającymi a przeciwdziałającymi im antyoksydantami, co przyspiesza proces niszczenia komórek i prowadzi do pogorszenia funkcji płuc.
U osób niepalących czynność płuc i określający ją parametr FEV1 pogarsza się w sposób naturalny o około 30 ml/rok, co jest związane z procesami starzenia. U osób palących wynosi on około 60-80 ml/rok, co w konsekwencji prowadzi do rozwoju POChP.
Warto pamiętać, że palenie w negatywny sposób wpływa nie tylko na płuca i oskrzela. Jest także szkodliwe dla krtani, prowadząc do przewlekłych stanów zapalnych, czego objawem jest charakterystyczna chrypka. W skrajnych przypadkach prowadzi do raka krtani. Palenie szkodzi również innym odcinkom układu oddechowego, powodując obrzęki i trudności z oddychaniem, nasilając objawy chrapania czy zwiększając ryzyko bezdechu sennego. Rzucenie palenia to jedyny skuteczny sposób na zahamowanie POChP.
Zapraszamy do poradni pulmonologicznej w Centrum Medycznym Multimedic.
