Choć wielu z nas wie, że ugryzienia kleszcza wiąże się z ryzykiem choroby, to jednak niewiele osób jest w stanie wskazać, jaka to choroba i czym się ona charakteryzuje. Według badania „Co Polacy wiedzą o kleszczach i KZM” przeprowadzonego w ramach akcji „Nie igraj z kleszczem. Wygraj z kleszczowym zapaleniem mózgu” jedna trzecia ankietowanych osób w ogóle wiedziała o istnieniu takiej chorobie jak KZM.
Warto pamiętać, że kleszcze przenoszą różne choroby i kojarzona z nimi borelioza nie jest jedynym zagrożeniem, jakie wiąże się z ich ugryzieniami. Znacznie groźniejsze od boreliozy jest właśnie kleszczowe zapalenie mózgu, na które, co warte podkreślenia, można się zaszczepić. Szczepienie wykonuje się w trzech seriach (w ciągu roku) i co 3-5 lat trzeba je odnawiać, ale jest one najskuteczniejszym sposobem na zabezpieczenie się przed tą niezwykle groźną chorobą.
W ostatnich latach obserwuje się szybki wzrost populacji kleszczy, nie tylko w naszym kraju, ale na obszarze niemal całej Europy, co wielu naukowców wiąże z postępującymi zmianami klimatycznymi, przede wszystkim z cieplejszymi zimami. Wzrost populacji kleszczy to niestety również wyraźny wzrost liczby zachorowań na tzw. choroby odkleszczowe, przede wszystkim na KZM i boreliozę. Przyjmuje się, że co szósty kleszcz jest nosicielem KZM i zwykle wystarczy kilka chwil od ukłucia (ugryzienia), by doszło do zainfekowania ofiary wirusem wywołującym zakażenie ośrodkowego układu nerwowego, czyli kleszczowe zapalenie mózgu. Oczywiście zakażenie wirusem nie jest jednoznaczne z wystąpieniem choroby. Wiele zależy od sprawności działania naszego układu odpornościowego, jednak u pewnej części osób ugryzionych przez kleszcze, w krótkim czasie od ugryzienia może wystąpić zapalenie mózgu, zapalenie opon mózgowych lub zapalenie rdzenia kręgowego.
Najwięcej zachorowań na boreliozę i KZM odnotowuje się w Polsce, w tzw. sezonie kleszczowym (od kwietnia do listopada), na terenie Polski Północno-Wschodniej i na Mazurach. Warto jednak pamiętać, że na zakażenie narażone są wszystkie osoby biwakujące lub spacerujące po lasach w każdym zakątku Polski. Kleszcze stały się tak powszechne, że na ugryzienie narażeni jesteśmy nawet podczas spaceru po miejskim parku czy wypoczynku na osiedlowym placu zabaw.
Wobec rosnącej populacji kleszczy, w zasadzie nie jesteśmy w stanie zapobiec ich ugryzieniom. Możemy natomiast w skuteczny sposób zabezpieczyć się przynajmniej przed częścią konsekwencji związanych z takimi ugryzieniami. Szczepienia ochronne przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu to najprostszy i najskuteczniejszy sposób na ograniczenie ryzyka zachorowania na tę niezwykle groźną chorobę. Szczepienie na KZM nie jest co prawda szczepieniem obowiązkowym i refundowanym, ale jest zalecane wszystkim osobom, które często przebywają na świeżym powietrzu, na łonie natury, również dzieciom. Najlepszym dowodem na wysoką skuteczność szczepień przeciw KZM są polscy leśnicy, którzy w zasadzie nie chorują na tę chorobę, choć w sposób naturalny narażeni są na ciągłe ukąszenia kleszczy (leśnicy są szczepieni regularnie od 1994 roku).
Niestety wciąż nie ma skutecznego antidotum na inne choroby przenoszone przez kleszcze, w tym na boreliozę. Dlatego, zanim wejdziemy do lasu, warto do tego odpowiednio się przygotować. Powinniśmy osłonić całą powierzchnię ciała, tak by kleszcze miały utrudniony dostęp do powierzchni naszej skóry. Poza tym możemy korzystać z powszechnie dostępnych środków służących ich odstraszaniu i neutralizacji, przeznaczonych do stosowania bezpośrednio na skórę lub na odzież. Każdorazowo po wizycie w lesie, po biwaku lub dłuższym spacerze po terenie zalesionym, należy dokładnie obejrzeć całe swoje ciało, tak by możliwie szybko wykryć obecność małego intruza i skutecznie się go pozbyć.
